YUSUF ÜÇBAŞ - 15-12-2022
ÇOCUKLAR VE AİLE İLİŞKİLERİ
Çocuklarımızdaki olumsuz davranışların nedenleri nelerdir? Ve bunları olumluya çevirme yöntemlerinin kısa bir özetini yapalım.
Çocuklarımızın davranışlarını anlayalım. Çocuğun yanlış inancı, amacı dikkat çekmek. Bunun içinde şöyle bir inancı var çocuğun; Yalnızca fark edilip, yardım edince bir şeye ait oluyorum. Amacı dikkat çekmek. Çocuk dikkat çekmek için böyle bir davranışta bulunduğunda, anne ve babanın genellikle duygusu “Kızgınlık, üzüntü.” Tepki olarak ya hatırlamalarda bulunuyor ya da gönül almaya çalışıyor.
Peki çocuğun buna cevaplarıyla ne oluyor? Geçici olarak davranışı durduruyor. Daha sonra aynı davranışı ya da rahatsızlığı başka bir şekilde tekrarlıyor. Peki anne baba için seçenekler neler olabilir? Bu an için mümkünse istenmeyen davranışı görmezden gelin. Çocuğun olumlu davranışlarına dikkat edin. Hatırlatma, cezalandırma, ödüllendirme, gönül almaya çalışmanın yersiz ilgilenme olduğunun bilincinde olun. 2: Çocuğun yanlış inancı; yalnızca kontrolü elimde tuttuğumda bir şeye ait oluyorum. Amacı sizinle güç yarışına girmek. Güç yarışına girdiği zaman; anne ve babanın duygusu genellikle kızgın ya da kışkırtılmış ya da otoritesinin tehdit altında olduğunu düşünmeye başlıyor. Tepki olarak ya çocukla savaşmayı tercih ediyor; kim güçlü onu göstermek için ya da teslim oluyor çocuğun dediğini yapıyor. Peki çocuğun cevapları ne oluyor? Aktif ya da pasif olarak saldırganlık dozunu artırıyor ya da çocuk zoraki olan boyun eğmek zorunda kalıyor; ben size gösteririm diyor. Anne baba karşı karşıya gelmekten kaçının. Bu duygularını olumlu yöne kanalize etmeye çalışın. 3. Olumsuz davranışın nedeni; Çocuk yalnızca kendi kırılmış ve incinmişiyim gibi bende başkalarını incitince ve kırınca bir yere ait oluyorum. Zaten beni kimse sevmez. Amacı intikam almak. İntikam almak istediğinde ve böyle davrandığında anne babanın duygusu çok incinmiş tepki olarak ya misilleme yapıyor ya da ödeşme isteğinde bulunuyor. Çocuğun davranışı ise davranış bozukluğu şiddetlendirecek intikam peşine düşüyor ya da başka yollar denemeye başlıyor. Bu noktada anne ve baba incinmiş görünmekten, cezalandırma yapmaktan misilleme yapmaktan kaçının. Güvenilir ilişkiler kurun ve çocuğun sevildiğine onu ikna edin. 4: Ben beceriksizim ve ben çaresizim. Ve çocuk yetersizlik sergilemeye başlıyor. Anne baba da çocuğunu görünce üzüntü duyuyor, umutsuzluğa kapılıyor ve boş veriyor. Tepki olarak da artık yapacak bir şey kalmadı, bu çocuk değişmez diye düşünmeye başlıyor. Çocuk ise olana bitene pasif olarak cevap veriyor ya da hiç gelişme göstermiyor, hiçbir davranışını değiştirmiyor. Bütün eleştirileri bir kenara bırakıp olumlu gelişmelerini ne kadar önemsiz olursa olsun yüreklendirin. Olumlu davranışın üzerine yoğunlaşın. Hepsinden önemlisi çocuğunuza acıma duygusuna kapılmayın ve teslim olmayın. Olumlu davranışın amaçların, çocuğun inancı; katkıda bulunarak ben ait olabilirim. Çocuk dikkat çekmek istiyor ama katkıda bulunarak dikkat çekmek istiyor ve bunun içinde davranış olarak yardım ediyor ve yardım ederken gönüllü. Anne ve baba olumlu davranışlarını nasıl yüreklendirmeli? Çocuğun katkısını göz önünde bulundurduğunu ve bunu çok iyi değerlendirdiğinizi bilmesini sağlayın. 2: Kendi davranışlarıma kendim karar verip sorumluluğunu üstlenebilirim. Ama: Güç sahibi olmak özellik ve davranışının sorumluluğunu üstlenmek. Davranış olarak öz denetim gösterir. Kendi işini kendisi görmeye başlar. Bu davranış çocuğun karar vermesine yardımcı olarak çocuğun olumlu ya da olumsuz oluşumları denemesine izin verilerek yüreklendirilir. Çocuğunuza güveninizi belirtin. 3: İş bildiğine inanın. Artık burada ki inancı adaletin ve doğruluğun ortaya çıkması. İşte bu noktada çocuk artık küçültücü yorumları görmezden gelmeye başlayabilir. Anne baba olarak çocuğun iş birliğini çok iyi değerlendirdiğinizi bilmesini sağlamanız. 4: Sürtüşmeden kaçınmaya karar verebilir. Amacı; Karşılıklı güç gösterilerine itiraz eder, başkalarının görüşlerine de açık olmaya başlayabilir. Bu noktada kışkırtmaları duymazdan gelir ve bu noktada bizde çocuğun olgun davranma çabalarının bilincinde olalım ve onu destekleyebilelim. Madde madde davranışlar konusunu ele alacak olursak;
1. Etkili anne-baba olmak sabır gerektirir. Lütfen adım adım ilerleyin.
2. Demokratik ilişkiler aile üyelerini özgürleştirir. Onları daha sorumlu ve yetenekli yapar.
3. Demokratik ortamın temelinde karşılıklı sevgi ve kabullenme yatar.
4. Bütün davranışların sosyal amaçları vardır. Olumsuz davranışların amaçları; ilgi, güç, intikam ve yetersizlik gösterisidir.
5. Çocuğun olumsuz davranışlarına karşı duyduğunuz hisler ve gösterdiğiniz tepkiler davranışın amacını belirler.
6. Çocuğun davranışını en iyi etkileme yolu; kendi davranışını değiştirmektir. Sorumlu çocuklar, sorumlu anne-baba tarafından yetiştirilir.
7. Çocuğunuzun olumsuz davranış karşısında beklenmeyeni yapın yani geleneksel tepkilerinizden vazgeçin.
8. Çocuğunuzun olumlu davranışı sadece ilgi çekmek için değil ise, taktirle karşılayın.
9. Güç çatışmalarından kaçının.
10. Karşılık vermek intikam duygularını artıracağı için intikam arayışı içindeki çocuklarla hesaplaşmaya kalkmayın. İlişkilerinizi geliştirme konusunda onlara iyi niyetinizi belirtin.
11. Hata bulmaya çalışmak yerine çocuğun güçlü ve olumlu yönlerine odaklanın.
12. Çocuğunuza gösterdiğiniz güven onda kendine olan güveni geliştirecektir.
13. Güç arayışına giren çocuğun genelde başkalarına baskı yapmayı seven anne-babası var demektir.
14. Yetersizlik gösterisinde bulunan çocuk beceriksiz değildir sadece kendi yeteneklerine güveni yoktur.
Şöyle bir aktivite yapabilirsiniz:
Çocuklarınızın olumsuz davranışlarını, bu konuda anlatılan 4 amaca göre incelemeye çalışın. İlgi, güç, intikam ve yetersizlik gösterisi. Ve şu aşamalara göre hareket edin;
1. Çocuğunuzun ne yaptığını anlatın
2. Çocuğunuzun yaptığı davranışlar karşısında sizin hisleriniz neler oldu, onları tanımlayın ve nasıl bir tepkide bulunduğunuzu anlatın.
3. Tepkinizi çocuğunuzun nasıl cevap verdiğini açıklayın.
4. Hislerinize ve çocuğu düzeltme çabanıza çocuğun verdiği cevaba göre olumsuz davranışın amacını saptayın. Olumlu amaçları görmeye çalışın ve teşvik edin.
Anksiyete belirtilerinden biri de “aşırı düşünmektir". Aşırı düşünen kişiler beyinlerini kapatamıyormuş gibi hissederler. Beyin bir kere endişeye kapıldıktan sonra bununla başa çıkmak zordur.
Yalan söylemek: Her ilişki gibi güven zedelenirse, bir süre sonra eşler birbirine karşı şüpheci olurlar. Zor kurulan ama kolay yıkılan güvenin tamiri zordur.
Yalnızca cinsellik esnasında güzel sözler söyleyen ve geleceğe yönelik vaatler veren, Şiddet uygulayan, Uyguladığı şiddete sizin sebep olduğunuzu söyleyen, Aldattığı halde sizin onu teşvik ettiğinizi ima eden,Hep haklı olan, özür dilemeyen, Sizi kimsenin kabul etmeyeceğini ve ona muhtaç olduğunuzu söyleyen..
Sürekli maddi isteklerde bulunan ve istekleri karşılanmadığı zaman küsen, ayrılan, eleştiren, değersizleştiren, Sık sık şikayet eden, yapılanlardan memnun olmayan ve daha fazlasını ve daha fazlasını isteyen, Erkeği küçümseyen, "birazcık adam ol" tarzında konuşan